The biggest problem of the world is not climate change
or overpopulation, the biggest problem is poor thinking
(Edward de Bono)

De opwarming van de aarde heeft niet direct gevolgen voor het coronavirus, maar wel voor malaria, knokkelkoorts, gele koorts, Zika en Lyme en andere infectieziekten. Daarnaast kun je de manier waarop we met de coronacrisis omgaan vergelijken met de manier waarop we met klimaatverandering omgaan. Net als een pandemie hebben experts al langer aangegeven dat klimaatverandering tot grote verstoringen zal leiden. Maar politici, en de mensen die op hen stemmen, geloven niet dat ze de gevolgen van klimaatverandering nog zullen meemaken. Maar hoe zullen ze denken over de toekomst van onze kinderen? Hun zorg of nemen we onze verantwoordelijkheid? Wellicht interessant de proloog van mijn eerste boek, een managementroman, erbij te pakken met als titel: ‘Een toekomst die we niet willen’. Het verhaal speelt zich af in 2040 op de zeventigste verjaardag van de hoofdrolspeler (Miles), waarbij zijn kleindochter (Valerie) hem ‘ter verantwoording roept’. Het gesprek begint met een vraag van Miles:

‘En ik hoorde van je mama dat je al je eerste spreekbeurt hebt gehouden. Waar ging het over?’
‘Over de planeet aarde en klimaatveranderingen door de mens.’
‘En, ging het goed?’
‘Jawel, de spreekbeurt ging goed. Maar na afloop bleef ik wel met een aantal vragen zitten, waar de juffrouw geen antwoord op wist. En mama wist ook niet meer precies wat er is gebeurd aan het begin van deze eeuw omdat ze toen nog heel klein was. Toen ben ik er nog meer over gaan lezen, maar ik begrijp een aantal dingen niet.’
‘Wat begrijp je dan niet?’
Ja, dat is een beetje moeilijk, opa. Ik weet niet goed hoe ik het anders kan uitdrukken, dus zeg ik het maar direct: waren jullie toen gek in die tijd? Waren jullie toen blind of zo?’
Ik schrik van haar felle reactie, maar Valerie ziet mijn gezicht niet en praat gewoon door:
‘Ja, sorry dat ik het zo hard zeg, opa, maar meer kan ik er niet van maken na wat ik erover gelezen heb in ons geschiedenisboek. Jullie zagen toch aan het begin van deze eeuw dat de ijskappen aan het smelten waren. Jullie zagen toch dat de gletsjers verdwenen. Jullie zagen toch dat er meer overstromingen waren en dat de gemiddelde temperatuur snel omhoog ging. Dat kon je toch met je eigen ogen zien. Daar had je toch geen wetenschappelijk onderzoek voor nodig!’
Ik slik een keer en kijk bedroefd, want ik weet dat ze gelijk heeft. Ik en mijn generatie waren toen veel te laf om op te staan en tegen de overheid te zeggen dat het genoeg was geweest. We waren een verwende generatie die bezig was met produceren en consumeren. Die alleen naar de overheid liep, om onze handen op te houden voor zorg, onderwijs, veiligheid en inkomen. We vertrouwden steeds op de overheid; die moest maar maatregelen nemen. Maar we vergaten dat we zelf de overheid waren en dat we zelf dus degenen waren, waar we op zouden moeten vertrouwen. En nu is het te laat…

Tot zover een deel uit de proloog van mijn eerste boek.

Het is economisch gezien niet slim om een overcapaciteit aan intensive care bedden en beademingsapparatuur te hebben. Het is economische gezien ook niet slim om grote voorwaarden medicijnen en beschermingsmaterialen aan te houden…. totdat je ze nodig hebt. Voor de korte termijn economie is het beter om te wachten met klimaatmaatregelen. De investeringen die je nu zou doen kun je niet aanwenden voor andere investeringen in bijvoorbeeld koopkracht en werkgelegenheid. Maar wat, als met elk jaar wachten de kosten voor klimaatbeheersing stijgen. Wàt, als een investering om droge voeten te houden nu duizend euro per inwoner zou zijn, en over dertig jaar het tienvoudige?

De snelheid en daadkracht waarmee keuzes gemaakt worden om het coronavirus in te dammen zijn ongekend. Het klimaat zou er jaloers op zijn. We zien met corona de urgentie en importantie om snel te handelen. We zien wèl de overvolle intensive cares, maar niet de stukken land die straks onder water lopen. Wat als corona ons klimaat was. Hoe zouden we dan reageren? Hoe zouden we ons dan gaan gedragen? Een anderhalve meter samenleving kunnen we misschien wel naleven, maar een vijftien procent minder consumeren samenleving niet. Waarom niet? Waarschijnlijk omdat de effecten van overconsumptie en klimaatverandering niet direct zichtbaar zijn. In Europa gebruiken we twintig procent van de natuurlijke grondstoffen terwijl we maar zeven procent uitmaken van de wereldbevolking. Maar wie ziet dat?

Uit een onderzoek van het Witte Huis[1] blijkt dat voor elke tien jaar dat we wachten met klimaatmaatregelen, de kosten met veertig procent stijgen. Sinds het onderzoek zijn er nieuwe presidenten aangetreden, maar de consensus over het onderzoek is niet veranderd. Een meer recent onderzoek[2] van Chinese wetenschappers komen voor de komende tachtig jaar uit op een economisch schadebedrag van 730.000 miljard euro. De Chinese onderzoekers pleiten voor een strategie van ‘self-preservation’, wat volgens mij neerkomt op het niet langer nastreven van economisch groei, maar op het beheersen van wat we hebben. Meerdere studies komen tot de conclusie dat de economische schade van klimaatverandering een veelvoud is van de investeringskosten van klimaatbeleid. De ‘costs of inaction’ zijn groter dan de ‘costs of action’. Volgens Amerikaanse onderzoekers[3] is dat een vijfvoud. Nu investeren, levert later dus veel minder economische schade op, John F. Kennedy hierover:

“There are risks and costs to a program of action, but they are far less than the risk and costs of comfortable inaction.”

Economisch gezien is het dus niet handig te wachten met actie. Nu actie ondernemen is veel goedkoper. Maar waarom doen we het dan niet of onvoldoende? Zijn we ons onvoldoende bewust of leven we vooral in het hier en nu? Komt het omdat we ons nog steeds verheffen boven natuur en toekomst en ons eigen geluk boven dat van onze kinderen stellen? De impact van klimaatverandering op onze volksgezondheid en economie zal vele malen groter zijn dan het coronavirus, als we nu geen passende maatregelen nemen.

Op korte termijn is niet duidelijk of het coronavirus een positieve of negatieve invloed heeft op het halen van de klimaatdoelstellingen. Enerzijds worden er door verminderde activiteiten minder schadelijke stoffen uitgestoten, anderzijds zullen beschikbare middelen wellicht eerder naar bijvoorbeeld het ontwikkelen van een vaccin of het redden van de economie gaan. In ieder geval lopen door de coronamaatregelen van het kabinet het begrotingstekort en staatsschuld op. Mensen zullen door de coronacrisis in ieder geval meer bewust zijn van onvoorziene gevaren en risico’s. Hopelijk gaan ze daardoor ook nadenken over onvermijdelijke gevaren op langere termijn.

Naar verwachting zal in 2070 een derde van de wereldbevolking door klimaatverandering niet meer op de plek kunnen leven waar ze nu leven en op de vlucht slaan. Hopelijk komt er een ‘sense of urgency’ om je beter voor te bereiden op het onvermijdelijke en kiezen we voor de strategie om de gevolgen van moeilijke keuzes over een langere periode uit te smeren zodat deze keuzes beter gedragen worden. Prins Charles hierover:

“In damaging our climate we are becoming the architects of our own destruction. We have the knowledge, the tools and the money to solve the crisis. If the planet were a patient, we would have treated her long ago.”

De vraag is, of we door de coronacrisis meer gaan investeren in volksgezondheid, testfaciliteiten, tracing & tracking systemen en bijvoorbeeld virusonderzoek om een volgende pandemie beter te kunnen beheersen. En de volgende vraag is dan of we eenzelfde logica ook gaan volgen bij het klimaat. We weten dat er straks een nieuw virus kan opduiken en we willen de huidige crisis niet nogmaals meemaken. Maar we weten nu ook al dat er een klimaatcrisis zal komen. Daar is al lange tijd consensus over bij experts en wetenschappers. Na verwachting zal de coronacrisis een zeebriesje zijn als we dit vergelijken met de stormachtige gevolgen van klimaatverandering.

Degene die het risico van klimaatverandering wegwuiven nemen moedwillig een risico. Het gaat er ook niet zozeer om wie er nu gelijk heeft, maar of je het risico wilt lopen dat je ongelijk hebt. Als de klimaatontkenners geen gelijk blijken te hebben, is het te laat om nog te veranderen. Hoe verantwoord je dat naar onze (klein)kinderen? Als ze wel gelijk hebben, hebben we in ieder geval onze energievoorziening verduurzaamd, want olie en kolen raken echt een keer op. Die kun je niet bij toveren. Better safe than sorry. Dat geldt niet alleen voor een volgende pandemie, maar zeker voor ons klimaat.

Auteur: Paul Bessems
Publicatiedatum: 26-04-2021
Extract van boek: ‘Duurzame Welvaart Organiseren’
Voor alle longreads, zie: Weconomics website

---

[1] Zie ook rapport van Jason Furman en John Podesta: ‘The Cost of Delaying Action to Stem Climate Change’ (29-07-2014).

[2] Zie artikel in het wetenschapsblad ‘Nature communication’, van Yi-Ming Wei en anderen: ‘Self-preservation strategy for approaching global warming targets in the post-Paris Agreement era'(14-04-2020).

[3] Zie artikel in Science van O. Hoegh-Guldberg en anderen: ‘The human imperative of stabilizing global climate change at 1.5°C’ (20-09-2019).