Paul Bessems, blockchain consultant, 16-04-2018
Blockchain Organiseren is een nieuw organisatieconcept en gaat over de inbedding van een disruptieve organisatietechnologie (blockchain) in een fundamenteel nieuw organisatiemodel (Weconomics). Het belooft vertrouwen, werk en economie opnieuw te organiseren. Het claimt geld, contracten, administraties en hiërarchieën grotendeels te vervangen. Blockchain Organiseren verbetert niet alleen de productiviteit, het zorgt ook voor meer privacy en vermindering van de macht van grote bedrijven, banken en centrale overheden. Hoewel de impact van Blockchain Organiseren op de lange termijn groot zal zijn, zal het gebruik ervan in ons dagelijks leven, eerder evolutionair dan revolutionair tot stand komen. De invloed van consultants en managers op dit proces kan groot zijn. Zowel in negatieve als in positieve zin.
Blockchain Organiseren
Onze economie drijft grotendeels op onzekerheid. Wanneer we zaken doen, willen we elkaar immers kunnen vertrouwen. Om de onzekerheid in transacties te reduceren, hebben we geld, contracten, merken en hiërarchieën in het leven geroepen. In het kielzog van deze instituties is een hele vertrouwensindustrie ontstaan, waarin verschillende functies worden verricht, zoals: bankier, advocaat, accountant, marketeer en manager. Het nadeel van deze manier van vertrouwen organiseren is dat de complexiteit toeneemt. De productiviteit groeit daardoor onvoldoende mee met de stijgende welvaartskosten. Steeds meer organisaties en professionals zijn dan ook enthousiast over een nieuw organisatieconcept: Blockchain Organiseren.
Blockchaintechnologie is een organisatietechnologie die het mogelijk maakt om veel efficiënter te werken. Zeker binnen kantoren waar veel kenniswerkers werken. Blockchain Organiseren maakt het mogelijk om bijna alle administratieve processen met blockchaintechnologie uit te voeren. Een blockchain is het beste te definiëren als een ketting van blokken; een blok is een verzameling transacties die (logisch gezien) op hetzelfde moment hebben plaatsgevonden en waarover overeenstemming is dát ze hebben plaatsgevonden. Ook het aanbieden, zoeken, boeken en betalen van bijvoorbeeld adviesdiensten kunnen met blockchaintechnologie worden uitgevoerd. Er zijn dan bijna geen mensen meer nodig om dit te doen. Of de implementatie van blockchaintechnologie zal lukken, hangt niet zozeer af van de technologie, maar van het gebruikte organisatiemodel én het durven loslaten van het streven naar volledige werkgelegenheid (het volledig benutten van de productiecapaciteit).
Wil je het concept Blockchain Organiseren goed toepassen, dan is het belangrijk om te transformeren naar een netwerkorganisatie. Die transformatie vindt stap voor stap plaats, vergelijkbaar met de ontwikkeling van bijvoorbeeld de lopende band of het internet. Dit artikel richt zich op de organisatorische inbedding van blockchaintechnologie. Consultants en managers krijgen in de toekomst steeds meer te maken met de vraag: ‘Hoe kan mijn organisatie het beste beginnen met Blockchain Organiseren?’ In de jaren negentig kregen zij de vraag: ‘Moeten we wel of niet op het internet?’ Nu komt de vraag: ‘Moeten we wel of niet met blockchaintechnologie gaan werken?’ Er zullen voor- en tegenstanders zijn. Volgens John Hagel, co-chairman van Deloitte Center for the Edge, zijn er bij veranderingen op grote schaal, waaronder de overstap naar blockchaintechnologie, twee groepen: ambassadors of change en resistors. De kunst is om te achterhalen wie wie is en vervolgens de ambassadeurs te versterken en de tegenstanders te verzwakken (Lees verder: Hagel, 2014).
Extra laag op het internet
Blockchain kunnen we zien als een extra laag op het internet. Het internet maakt het mogelijk om bijna zonder frictie informatie te delen. Met een blockchain kunnen we zaken met elkaar doen, zonder elkaar te hoeven vertrouwen. Het enige wat we moeten vertrouwen is het protocol en de mensen die het ontwerpen, ontwikkelen en onderhouden. Met Blockchain Organiseren kunnen we transacties coördineren en verwerken, zonder betrouwbare derden, zoals notarissen en accountants, en zonder noemenswaardige transactiekosten.
Stel je hebt een community voor vraag en aanbod van adviesdiensten. Met Blockchain Organiseren kun je de volgende processen volledig faciliteren: profileren, zoeken, selecteren, fiatteren, contract maken, bestellen, bevestigen, inplannen, factureren, betalen, evalueren, registreren en administreren. De kern van Blockchain Organiseren is het overdragen van waardes van aanbieder naar vrager. De kunst is om dit tegen zo laag mogelijke transactiekosten te doen. De processen die nodig zijn voor deze overdracht zijn veelal te protocolleren met if-this-then-that-statements.
Nog een voorbeeld. Stel je wilt je huis verkopen. Daarvoor heb je een notaris nodig. Deze betrouwbare derde partij doet over het algemeen drie controles:
- Ben je de eigenaar van het huis (ownership)?
- Verkoop je het huis maar één keer (double spending)?
- Gebeurt de overdracht op een veilige manier (security)?
In principe zijn deze drie stappen te programmeren, zoals reeds is gedaan met blockchaintechnologie. Dit betekent dat we het organiseren van vertrouwen met sociale instituties kunnen vervangen door het organiseren van vertrouwen met technologie. Sociale instituties hebben het nadeel dat de complexiteit toeneemt. Technologie heeft het voordeel dat de productiviteit toeneemt, de privacy beter wordt gewaarborgd en de macht van veelal Amerikaanse techbedrijven afneemt.
Complexiteit groeit
Volgens een onderzoek van Gary Hamel en Michele Zanini (2016) zijn er steeds meer mensen werkzaam in de vertrouwensindustrie. Hierdoor ontstaan bureaucratische organisaties. Terwijl het aantal mensen in primaire processen afneemt, is tussen 1983 en 2014 het aantal managers en ondersteunend personeel met negentig procent gestegen. Ondanks (of misschien wel dankzij) allerlei investeringen in Lean-en-meanprogramma’s, technologie, consultants en managementprogramma’s neemt het aantal managers toe. Managers hebben een belangrijke taak: ze reduceren de onzekerheid in een transacties: ze organiseren, coördineren en zorgen voor vertrouwen. Maar ze hebben ook een effect op de transactiekosten. En wanneer de transactiekosten toenemen en de primaire omzet hetzelfde blijft, daalt de productiviteit.
Doordat de complexiteit toeneemt, stijgen ook de transactiekosten. Het gevolg is dat onze welvaart veel te duur wordt. De productiviteitsgroei kan de toename in de welvaartskosten niet bijhouden. Zorg, veiligheid en onderwijs worden te duur en de welvaartstaat brokkelt af – wat weer deels de opkomst van het populisme verklaart. We kunnen onze welvaartstaat niet langer rechtvaardigen met voldoende productiviteitsgroei. Dat komt niet door het ontbreken van geschikte organisatietechnologie, maar omdat we volledige werkgelegenheid nastreven en de verkeerde middelen inzetten om vertrouwen en werk te organiseren. Om dit patroon te doorbreken, moeten we terug naar de kern van organiseren.
Terug naar de kern van organiseren
Veel mensen vinden dat we in een complexe wereld leven. Wat ze eigenlijk bedoelen, is dat we de wereld complex maken met onnodig veel functies, afdelingen en bedrijven. Vervolgens worden deze schakels niet goed gecoördineerd, waardoor de wereld nog complexer wordt. In een complexe wereld neemt het wantrouwen toe. Dus de organisatie van vertrouwen zorgt juist voor meer wantrouwen. De enige manier om uit deze trustparadox te komen, is teruggaan naar de kern van organiseren. Ik durf te beweren dat het professioneel organiseren van werk in alle gevallen de volgende drie onderdelen bevat: specialiseren, coördineren en finaliseren.
Om dit te begrijpen, moeten we terug naar de vraag waarom we werk organiseren.
Vanaf het eerste moment dat we ons werk organiseren, richtten we ons op het verbeteren van onze levensstandaard. De jager ontdekte dat het opgeven van een stukje autonomie resulteerde in een toename van de opbrengst per persoon; slimme samenwerking zorgde voor meer voedsel. Zelfs dieren die veel groter of sneller waren, konden gevangen worden met behulp van specialisatie, coördinatie en finalisatie. Deze drie onderdelen zijn altijd aanwezig als we werk organiseren of managen. Coördineren kan met verschillende instrumenten, zoals: management, hiërarchieën, sociale innovaties en organisatiecultuurprogramma’s. Daar komt nu een nieuw middel bij: Blockchain Organiseren. Met behulp van Blockchain Organiseren wordt coördinatie geprogrammeerd, waardoor er zeer weinig weerstand is en dus lagere transactiekosten zijn.
Economie drijft op complexiteit
We creëren nu, meestal onbewust, een complexe wereld omdat we naast innovatie ook volledige werkgelegenheid nastreven. De enige manier om goed om te gaan met complexiteit is teruggaan naar de kern; naar de kleinste bouwstenen en fundamenten van organiseren. Daar ligt een belangrijke rol voor consultants. Voor consultants die niet langer verdienen aan complexiteit, maar bij willen dragen aan meer welvaart voor meer mensen. De kracht van Blockchain Organiseren is de eenvoud van het onderliggende organisatiemodel. Het gaat uit van een beperkt aantal basisprincipes van organiseren. Alles wat Blockchain Organiseren nodig heeft, zijn de kleinste bouwstenen: mens, middel en de verbindingen daartussen. Dat is alles! Het is de perfecte manier om slim samen te werken binnen en vooral tussen organisaties. De schoonheid van dit disruptieve organisatieconcept zit in zijn eenvoud. Het maakt het mogelijk om vraag een aanbod te coördineren. Zonder (dure) instituties en mét een goede balans tussen schaalbaarheid en flexibiliteit, concurreren en samenwerken en het individu en de gemeenschap.
Blockchain binnen uw organisatie?
Steeds meer organisaties vragen om zinvolle toepassingen van Blockchain Organiseren binnen hun organisatie. Kort gezegd: die zijn er eigenlijk niet. Een blockchain binnen een bedrijf is als een lopende band binnen een ambacht. Het gaat niet alleen om de technologie, maar vooral om het organisatiemodel waarbinnen we de technologie gebruiken. Ga je nu in een organisatie met blockchain aan de slag, dan bestaat het gevaar dat het een eigen leven gaat leiden. Vergelijk het met het opzetten van interne communicatiesystemen op basis van het TCP/IP-protocol begin jaren negentig. Na jaren investeren, passen organisaties deze systemen niet meer fundamenteel aan. Het gevolg is dat we nu data, informatie en kennis op een achterhaalde manier delen – door e-mails naar elkaar te sturen.
Als we slim zijn, veranderen we deze keer het organiserend vermogen mee met de technologie. ‘Het bedrijf’ is maar een vorm van organiserend vermogen. Het is een vorm waar we nog wel even mee te dealen hebben, maar die uiteindelijk grotendeels zal verdwijnen omdat het de meest dure vorm van organiseren aan het worden is. ‘De organisatie van de toekomst is misschien wel tien miljoen mensen die tien minuten (online) bij elkaar komen, een probleem oplossen en dan weer uit elkaar gaan’, zoals de Finse management consultant Esko Kilpi het formuleerde.
Veel consultants en managers denken nog steeds dat het bedrijf de superieure vorm is om vraag en aanbod van werk te organiseren. Dit beeld is wellicht gebaseerd op de verkeerde aanname dat er binnen bedrijven geen transactiekosten zijn. Die kosten zijn er wel degelijk als we niet langer het bedrijf, maar de mens als kleinste eenheid van analyse en ontwerp neemt. Je kunt bij een automatiseringsproject bijvoorbeeld een afdeling of bedrijf als ontwerpeenheid nemen, je kunt ook de kleinste organisatiebouwsteen: de mens, als startpunt nemen bij het ontwerp. Om Blockchain Organiseren zinvol toe te passen, moeten we kijken naar de toepassing van blockchaintechnologie binnen businessecosystemen, met stakeholders zoals: klanten, leveranciers, personeel, overheden en ngo’s. Samen vormen ze een transactienetwerk. Blockchain Organiseren heeft veel meer zin voor transactienetwerken dan voor losse organisaties. De implementatie van blockchaintechnologie begint bij bedrijven die willen transformeren van een traditioneel bedrijf naar een netwerkorganisatie. Consultants kunnen hier een belangrijke bijdrage aan leveren.
Conclusie
Blockchain zal weinig verandering teweegbrengen als we niet ook het organisatiemodel veranderen en ons richten op echte maatschappelijke problemen. Managers en consultants spelen hierin een belangrijke rol. Blockchain Organiseren, en de principes waarop het gebaseerd is, heeft nog een lange weg te gaan voordat het voor organisaties vanzelfsprekend wordt. Veel mensen vinden het nog te abstract en te moeilijk, maar dat heeft meer te maken met de mate waarin ze geconditioneerd zijn dan met de complexiteit van het concept. Nieuw begint met oud loslaten. Blockchain Organiseren is eigenlijk heel eenvoudig, omdat het redeneert vanuit een beperkt aantal organisatieprincipes. Deze principes zijn bijna overal toepasbaar. De beste koks koken vanuit principes en gebruiken recepten. Organisatiekunde heeft geen recept voor de oplossing van een organisatievraagstuk, maar wel principes. Met de kennis en ervaring van de juiste organisatie-experts kunnen de meeste organisatieproblemen, samen met consultants en managers, opgelost worden. Blockchain Organiseren helpt daarbij.
Literatuur
- Artikel: Gary Hamel en Michele Zanini More of Us Are Working in Big Bureaucratic Organizations than Ever Before, Harvard Business Review, 5-7-2016.
- Video: John Hagel ‘How to Become a Champion of Change’ (14-11-2014).
Meer informatie?
Paul Bessems 