Paul Bessems, 14-05-2017

In het eerste deel zagen we dat veel mensen werkzaam zijn in de zogenaamde vertrouwensindustrie. Als we zaken met elkaar doen willen we elkaar kunnen vertrouwen. Daarvoor gebruiken we allerlei specialisten, maar deze worden niet goed op elkaar afgestemd waardoor de complexiteit toeneemt. We zoeken dus naar een oplossing voor de trustparadox. We zoeken naar een oplossing die de onzekerheid reduceert zonder dat de complexiteit toeneemt.

Oplossing
De vraag is dus: hoe kunnen we vertrouwen organiseren zonder dat de complexiteit toeneemt. Hoe kunnen we de trust- en productiviteitsparadox oplossen? Een belangrijke oplossing ligt in het vervangen van vertrouwen dat georganiseerd wordt door social institutions (‘social script’), door vertrouwen dat georganiseerd wordt door gebruik te maken van een ‘technisch script’. Het is mogelijk om, via een protocol, vertrouwen te ‘programmeren’. Dat is waar blockchaintechnologie vooral over gaat. Je kunt de blockchain zien als een extra laag op het internet. Het internet maakt het mogelijk om bijna zonder frictie informatie te delen. Met de blockchain kunnen we zaken met elkaar doen, zonder elkaar te hoeven vertrouwen. Het enige wat je moet vertrouwen is het protocol en de mensen die het ontwerpen, ontwikkelen en onderhouden. Met Blockchain Organiseren kun je transacties coördineren en verwerken, zonder noemenswaardige transactiekosten. Stel je hebt een community voor vraag en aanbod van flexkrachten. Met Blockchain Organiseren kunnen je de volgende processen in een protocol (software) brengen en faciliteren: profileren, zoeken, selecteren, fiatteren, contract maken, bestellen, bevestigen, inplannen, factureren, betalen, evalueren, registreren en administreren.

Niet dezelfde fout maken
Zoals Johan Cruijff het al zei: “Voordat ik een fout maak, weet ik dat ik die fout niet gemaakt heb.” Met andere woorden: maak niet twee keer dezelfde fout en leer van het verleden. Het vroege internet geeft ons een realistisch beeld van een gedecentraliseerde democratische wereld waar informatie-uitwisseling mogelijk is zonder tussenkomst van derden en tegen minimale transactiekosten. Maar het internet is ver af gedreven van haar oorspronkelijke bedoeling. We kennen de problemen van het internet: macht bij een beperkt aantal bedrijven, nepnieuws en het maakt ons onvoldoende productiever. Bedrijven, financiële markten en overheden zijn door het internet machtiger geworden dan ooit. Het internet heeft onze democratie eerder beschadigd dan versterkt. Laten we deze ‘fout’ niet opnieuw maken met de blockchain.

Blockchain Organiseren wordt gezien als een combinatie van nieuwe technologieën met een fundamenteel nieuw organisatiemodel. Deze combinatie stelt ons in staat om vrijwel zonder frictie, transacties te organiseren tussen vraag en aanbod. En dat is de basis voor een succesvolle organisatievorm die de komende decennia zal overleven, ook binnen het HR-domein en de domeinen waar HR- en organisatieadviseurs werkzaam zijn.

Ontcomplexen: terug naar de kern
Vanaf het eerste moment dat we ons werk zijn gaan organiseren heeft dit zich gericht op het verbeteren van onze ‘standaard of living’ (welvaart). De jager ‘komt erachter’, dat door het opgeven van een stukje autonomie, de opbrengst per persoon toeneemt. Door slim samen te werken is de jager in staat, meer voedsel per persoon te ‘produceren’. De jager ontdekt dat verdeling van arbeid, tot een betere jacht leidt. Zelfs dieren die veel groter of sneller zijn, kunnen gevangen worden. Dit allemaal dankzij: specialisatie (delen van taken), coördinatie (samenwerking, communicatie) en finalisatie (de vangst). Deze drie onderdelen zijn altijd aanwezig als je werk moet organiseren. Het maakt niet uit wat voor soort werk je organiseert, er is altijd specialisatie (aanbod), coördinatie, en finalisatie (vraag). Coördinatie kun je met allerlei instrumenten doen zoals: management, hiërarchie, cultuurprogramma’s enzovoort. En daar kom nu en nieuw middel bij en dat middel heet Blockchain Organiseren. Dit is een vorm met zeer weinig frictie en daarmee lage transactiekosten. En de organisatievorm die de coördinatie tegen de laagste kosten uitvoert, zal uiteindelijk overleven.

Ook voor HR
Dus ook wanneer je een HR-afdeling moet organiseren, of meer algemene: vraag en aanbod moet organiseren, er is altijd specialisatie, coördinatie, en finalisatie. En in onze digitale samenleving is niet langer ‘het bedrijf’, ‘de hiërarchie’ of ‘de manager’ de beste manier (met de minste frictie), om werk te organiseren, maar nieuwe vormen, zoals communities, gedeelde transactienetwerken en gedecentraliseerde, bijna autonome organisaties, die werken met blockchaintechnologie. We zien aan de grote ontslagrondes bij banken en verzekeraars dat dit proces al aan de gang is. Steeds meer processen worden gedigitaliseerd door het toepassen van organisatietechnologie.

Conflicten in beleid
Maar technologie alleen is niet voldoende. Vooruitgang begint niet met technologie, maar met een probleem dat opgelost moet worden. Technologie alleen zal niet zo veel veranderen. Sinds de Tweede Wereldoorlog zien de VS en haar bondgenoten, massawerkloosheid als een existentiële bedreiging. Dus als we een beleid van innoveren (bijvoorbeeld in blockchaintechnologie), blijven combineren met een beleid van volledige werkgelegenheid, creëren we, zoals David Graeber ze noemt, ‘bull shit banen’. Met dit tegenstrijdige beleid van én innoveren, én volledige werkgelegenheid, zullen productiviteit, complexiteit, en het organiseren van vertrouwen niet verbeteren, eerder verslechteren. Dus voordat we gaan investeren in nieuwe organisatietechnologie, moeten we eerst nadenken over een nieuwe betekenis van werk en daarmee werkloosheid. Blockchain Organiseren alleen zal dit probleem niet oplossen.

Nieuwe concepten en technieken
Los van een nieuwe betekenis die we aan werk gaan geven, zal Blockchain Organiseren de ‘HR-industrie’ sterk gaan beïnvloeden. Zo zullen bijvoorbeeld nieuwe HR-systemen worden ontworpen en gebouwd. Daarbij wordt niet langer ‘het bedrijf’, of ‘de overheidsinstelling’ als eenheid van denken en ontwerp gebruikt, maar het individu. Bedrijven hebben straks geen eigen HR-systemen meer, dit zou teveel risico geven op datalekken en het is slecht voor de productiviteit. HR-systemen zullen opgebouwd worden vanuit de kleinste bouwstenen (mens en middel). Wanneer een HR afdeling data nodig heeft voor de uitvoering van bijvoorbeeld een salarisverwerking, komen deze data niet meer uit het eigen HR-systeem, maar uit een Personal Data Service.

Organisatiemodellen en IT-systemen zullen gebaseerd zijn op de organisatieprincipes zoals: ‘programmable institutions’, ‘structured flexibility’ en ‘apart together’. IT-systemen zullen worden gebouwd met een beperkt aantal organisatieprincipes als basis. We hebben geen databank per bedrijf nodig als we al een databank per persoon hebben. Nieuwe architecturen en technieken zorgen ervoor dat zowel het IT, als het HR-landschap fundamenteel zal veranderen. Voorbeelden van deze nieuwe concepten zijn naast blockchaintechnologie: Privacy by Design, Personal Data Service (PDS), Data As A Service (DAAS), Data Logistics, Decentral Autonomous Organisaties (DAO’s), Attribute Based Encryption (ABE) en concepten als Sieve en Enigma van Harvard en MIT.

Conclusie
Als we vertrouwen, werk en economie met de huidige middelen blijven organiseren, zullen we onze wereld steeds complexer maken en zullen we elkaar steeds meer gaan wantrouwen. Mensen haken af en onze productiviteitgroei zal achterblijven bij de groei van onze welvaartskosten. Dat leidt tot grote sociale onrust, waar destructieve populisten aan de macht kunnen komen. Mensen zijn bang, boos en wanhopig en geloven bijna alles wat een populistische leider zal zeggen, ook al zijn het leugens. Het wantrouwen in de huidige orde wordt groter dan het geloof in feiten. Blockchain Organiseren helpt om nepnieuws tegen te gaan en de wereld minder complex en minder beangstigend te maken. Door organisatietechnologie slim in te zetten, houden we meer tijd en aandacht over voor menselijke interactie. Het wordt tijd dat we de wanhoop, boosheid, onzekerheid en angst omzetten in hoop met een nieuw perspectief. We hebben een stip op de horizon nodig en een organisatieplan om daar te komen. Blockchain Organiseren biedt hoop, om de hoge welvaartsverwachtingen die gewekt zijn, waar te maken. Kern daarbij is het verbeteren van de productiviteit en het slim gebruiken van de surplustijd die daardoor ontstaat. Voor verduurzaming hebben we vooral meer tijd en aandacht nodig. Tijd en aandacht voor zorg, onderwijs en veiligheid. Aandacht voor democratisering, het werken aan een gedeelde werkelijkheid en het wegnemen van ongelijkheid. Tijd om meer lokaal energie en voedsel te kunnen produceren. Wat we nodig hebben is nieuwe hoop en nieuw vertrouwen dat wij, als mensheid, in staat zijn om de problemen die we zelf veroorzaken ook weer op te lossen.

In mei komt het nieuwe boek uit van Paul Bessems en Walter Bril, met als titel: ‘Blockchain Organiseren: fundamenten voor een nieuwe sociaaleconomische orde’. Wil je meer weten kijk dan op de website.