Paul Bessems 10-2-2017

Wanneer je een flexkracht inhuurt wil je dat dit goed gebeurt, je moet het proces kunnen vertrouwen. Daarom maak je misschien gebruik van een uitzendbureau. In zijn algemeenheid kun je zeggen: wanneer we zaken met elkaar doen, moeten we elkaar kunnen vertrouwen. Hiervoor maken we gebruik van allerlei hulpmiddelen zoals uitzendbureaus, maar ook van geld, contracten en leveringsvoorwaarden. Er is een hele industrie ontstaan om vertrouwen te organiseren en onzekerheid te reduceren. Denk aan: juristen, banken, auditors, accountants en overheden. Het nadeel van deze instituties is, dat ze vaak onvoldoende samenwerken waardoor de complexiteit toeneemt.

Nu is er een nieuw organisatieconcept dat vertrouwen kan organiseren, zonder dat de complexiteit toeneemt. Het is een combinatie van een nieuwe technologie met een fundamenteel nieuw organisatiemodel. We noemen het ‘blockchain organiseren’. Wanneer blockchaintechnologie wordt gecombineerd met een fundamenteel nieuw organisatiemodel (Weconomics), ontstaat een nieuwe manier om vertrouwen, werk en economie te organiseren. Deze nieuwe manier van organiseren betekent ook dat het HR-landschap grondig zal veranderen. Denk aan arbeidscontracten, payrolling, werving en selectie en het inkopen van opleidingen of het inhuren van flexkrachten.

Nieuwe context, nieuwe modellen
We zien aan het begin van de eenentwintigde eeuw de welvaartsstaat afbrokkelen. We verwachten een welvaart, die we niet waar kunnen maken met voldoende productiviteitsgroei. We gaan schulden aan om zorg, onderwijs en veiligheid te kunnen betalen, en nog steeds zijn er tekorten. In de context van de eenentwintigste eeuw hebben we behoefte aan een fundamenteel nieuwe manier van organiseren waarmee we productiever worden en tijd overhouden voor verduurzaming van onze welvaart. Blockchain organiseren zorgt voor het verbeteren van onze productiviteit zodat onze welvaart weer betaalbaar wordt. Het World Economic Forum geeft aan dat de blockchain een van de belangrijkste trends is voor de komende jaren. Uit hun onderzoek blijkt dat in 2025, naar verwachting tien procent van het BBP zal worden uitgevoerd met blockchain (gerelateerde) technologie (zie: World Economic Forum rapport van de Global Agenda van de Raad over de toekomst van Software & Society: ‘World Economic Forum Survey Projects Blockchain ‘Tipping Point’ by 2023′, september 2015).

Meerderheid werkt in vertrouwensindustrie
Waarschijnlijk is meer dan de helft onze arbeidspopulatie werkzaam in de vertrouwensindustrie. Denk niet alleen aan bankiers en juristen, maar ook aan managers en staffuncties. Staffuncties zijn vooral bezig met reduceren van de onzekerheid in primaire processen. Managers zijn vooral bezig met coördinatie, wat ook een vorm van onzekerheidsreductie is. Blockchain organiseren kan de onzekerheid verminderen, zonder dat de behoefte aan coördinatie toeneemt. Blockchain organiseren kan de betekenis van werk ingrijpend veranderen, de productiviteit verbeteren, onze privacy beter bescherming, ervoor zorgen dat we minder afhankelijk worden van grote Amerikaanse techbedrijven en ten slotte: onze democratie verbeteren. Wanneer je blockchain organiseren wilt toepassen kun je het beste beginnen om bestaande (niet primaire) interne processen klaar te maken om overgeheveld te worden naar gedeelde transactienetwerken die met blockchaintechnologie werken.

De trustparadox
Als we zaken met elkaar doen, moeten we elkaar kunnen vertrouwen. Om dat te realiseren willen we de onzekerheid in een transactie verkleinen. Om onzekerheid te verminderen innoveren we instituties als: geld, contracten en wetten. We institutionaliseren deze tools met organisaties als: banken, overheden en bedrijven. Het probleem met deze instellingen is dat ze niet alleen de onzekerheid reduceren, maar ook de complexiteit vergroten, en daarmee weer de onzekerheid. We noemen dit de trustparadox: “In order to improve trust, distrust grows”. Hoe werkt dit?

Wanneer we in de huidige sociaaleconomische orde de onzekerheid tussen vraag en aanbod willen reduceren, gebruiken we steeds meer instituties en specialisten. Deze specialisten worden niet goed op elkaar afgestemd, waardoor de complexiteit toeneemt en daarmee de onzekerheid en het wantrouwen. Dus om het vertrouwen te verbeteren, neemt het wantrouwen toe.

Figuur 1: De trustparadox leidt tot reflexiviteit en actieve inertie.

De trustparadox heeft ook invloed op onze de productiviteitsparadox. Doordat we steeds meer specialisten in moeten zetten neemt de productiviteit af. Nobelprijswinnaar Robert Solow signaleerde dit al veel eerder: “You can see the computer age everywhere, but not in the productivity statistics”. Dus, als organisatietechnologie (maar ook HR, management enzovoort), onze productiviteit niet verbetert, waarom investeren we dan hierin? Waarom innoveren we in (computer)machines, om ons werk over te nemen en willen we vervolgens blijven werken? We willen niet alleen blijven werken, we willen zelfs de AOW leeftijd verhogen en we zijn steeds drukker. Van wie kom dit idee, wie wil het in stand houden en waarom?

Complexiteit groeit
Volgens een onderzoek van Gary Hamel en Michele Zanini, zijn steeds meer mensen werkzaam in de vertrouwensindustrie en in bureaucratische organisaties (zie: ‘More of Us Are Working in Big Bureaucratic Organizations than Ever Before‘, Harvard Business Review, 5-7-2016). Terwijl het aantal mensen in primaire porcessen afneemt, stijgt tussen 1983 en 2014 het aantal managers en ondersteunend personeel met 90%. Ondanks (of misschien wel dankzij) allerlei investeringen in ‘lean and mean-programma’s’, organisatietechnologie, HR-instrumenten en managementprogramma’s neemt het aantal werkzame personen toe. Al deze managers en staffuncties hebben een belangrijke taak: ze reduceren de onzekerheid in transacties, ze coördineren, ze organiseren en zorgen voor vertrouwen. Maar ze hebben ook een effect op de transactiekosten. En wanneer de transactiekosten toenemen en de primaire omzet hetzelfde blijft, daalt de productiviteit. We moeten de omzet immers over meer mensen verdelen. Dus, doordat de complexiteit toeneemt, zullen ook de transactiekosten stijgen waardoor onze welvaart veel te duur wordt. Onze productiviteitsgroei kan de groei van welvaartskosten niet bijhouden. Zorg, veiligheid en onderwijs worden te duur. We kunnen onze welvaartstaat niet langer rechtvaardigen met voldoende productiviteitsgroei. Dat komt niet door het ontbreken van geschikte organisatietechnologie, maar omdat we de verkeerde middelen inzetten om vertrouwen en werk te organiseren.

Tot zover het eerste deel van blockchain organiseren met vooral een probleemanalyse. In het tweede deel van deze serie gaan we nader in op een oplossing voor dit probleem.

In mei 2017 komt het nieuwe boek uit van Paul Bessems en Walter Bril, met als titel: ‘Blockchain organiseren: fundamenten voor een nieuwe sociaaleconomische orde’. Wil je meer weten kijk dan op de website.